De Juridische Noodzaak van Soevereiniteit voor Publieke Data

De Nederlandse overheid is van plan een eigen soevereine cloud te realiseren als alternatief voor publieke clouddiensten voor de opslag van gevoelige gegevens. Deze strategische verschuiving, die deel uitmaakt van de Nederlandse Digitaliseringsstrategie, erkent dat data soevereiniteit geen optie is, maar een vereiste voor het behoud van publiek vertrouwen en nationale veiligheid. Het gebruik van clouddiensten van Amerikaanse bedrijven kan de controle van de Nederlandse overheid op haar eigen data beperken. Een solide verwerkersovereenkomst is slechts een deel van de oplossing als de onderliggende jurisdictie conflicteert met Europese wetgeving. De kern van het probleem is dat data onderworpen aan buitenlandse wetgeving de fundamentele principes van de AVG ondermijnt. Dit besef dwingt tot een herziening van het huidige risicogebaseerde beleid.

Analyse van de Risico's: US CLOUD Act versus de AVG

De US CLOUD Act, ingevoerd in 2018, geeft Amerikaanse autoriteiten de bevoegdheid om data op te vragen bij Amerikaanse serviceproviders, ongeacht waar die data fysiek is opgeslagen. Dit betekent dat data in een datacenter in Amsterdam of Dublin toegankelijk is voor Amerikaanse instanties, wat in direct conflict is met de AVG. De AVG vereist dat persoonsgegevens alleen worden doorgegeven aan derde landen als er een adequaat beschermingsniveau is, wat onder de CLOUD Act niet gegarandeerd kan worden. Deze juridische botsing creëert een onaanvaardbaar compliancerisico voor elke overheidsinstantie die met een Amerikaanse provider werkt. De gevolgen zijn niet alleen potentieel hoge boetes, maar ook een significant verlies van vertrouwen bij burgers. De enige waterdichte oplossing is het kiezen van een provider die uitsluitend onder EU-jurisdictie valt.

De voornaamste risico's voor overheidsdata onder de CLOUD Act omvatten:

• Toegang tot gevoelige burger- en overheidsdata door buitenlandse mogendheden zonder rechterlijk toezicht naar EU-maatstaven.
• Directe schending van Artikel 48 van de AVG, dat overdracht op basis van een dergelijk bevel zonder internationaal akkoord verbiedt.
• Gebrek aan transparantie, aangezien providers vaak een spreekverbod opgelegd krijgen over de dataverzoeken die zij ontvangen.
• Ondermijning van de digitale autonomie van Nederland en de EU, een speerpunt van het huidige beleid.

Deze risico's maken duidelijk waarom een Europese aanbieder, die niet onderhevig is aan de CLOUD Act, een strategische noodzaak is voor de publieke sector.

Het Europese Regelgevingskader als Katalysator voor Verandering

Nieuwe Europese wetgeving versterkt de roep om digitale soevereiniteit en biedt tegelijkertijd praktische handvatten voor overheidsorganisaties. De EU Data Act, die vanaf 12 september 2025 volledig van kracht is, is ontworpen om 'vendor lock-in' te doorbreken door het wisselen van cloudprovider te vergemakkelijken. De wet verplicht aanbieders om alle commerciële, technische en contractuele belemmeringen voor een overstap weg te nemen. Vanaf 12 januari 2027 worden switchkosten zelfs volledig verboden, wat de drempel voor migratie aanzienlijk verlaagt. Daarnaast stelt de NIS-2 richtlijn strengere eisen aan de cyberbeveiliging van vitale sectoren, waaronder de overheid. Deze richtlijn vereist robuust risicobeheer, incidentrapportage en de beveiliging van de toeleveringsketen, wat de noodzaak van een gecertificeerde en veilige cloudpartner onderstreept. Deze regelgeving is geen last, maar een kans om de controle over de digitale infrastructuur terug te winnen.

Selectiecriteria voor een Toekomstbestendige, Soevereine Cloudoplossing

Bij de selectie van een cloudprovider voor overheidsdata moeten organisaties verder kijken dan alleen technische specificaties. De juridische en operationele soevereiniteit moet centraal staan. Een toekomstbestendige oplossing voldoet aan een reeks strikte, niet-onderhandelbare criteria.

1. Uitsluitend Europese Datacenters en Eigendom: De provider moet een Europees bedrijf zijn met datacenters die exclusief in de EU gevestigd zijn. Dit is de enige manier om blootstelling aan de CLOUD Act volledig uit te sluiten.
2. Volledige S3-Compatibiliteit: Een naadloze migratie van bestaande workloads is cruciaal. Volledige S3-compatibiliteit zorgt ervoor dat applicaties en back-uptools zonder aanpassingen blijven werken, wat de migratietijd met meer dan 90% kan verkorten.
3. Onveranderlijke Opslag (Immutable Storage): Ter bescherming tegen ransomware, een van de grootste dreigingen voor de publieke sector, is Object Lock-functionaliteit essentieel. Hiermee kunnen back-ups onveranderlijk worden gemaakt voor een vastgestelde periode.
4. Transparant Kostenmodel zonder Egress-kosten: Overheidsbudgetten vereisen voorspelbaarheid. Een model zonder kosten voor uitgaand dataverkeer (egress) of API-aanroepen voorkomt onverwachte rekeningen en kan de Total Cost of Ownership (TCO) met 30-50% verlagen.
5. Strikte Security- en Compliancecertificeringen: De provider moet voldoen aan de hoogste industriestandaarden, zoals ISO 27001, en aantoonbaar opereren in lijn met de AVG en NIS-2.

Deze criteria vormen de basis voor een duurzame en veilige cloudstrategie voor elke overheidsinstantie.

De Economische Impact van een Voorspelbaar Kostenmodel

Een veelvoorkomend pijnpunt bij het gebruik van hyperscalers zijn de onvoorspelbare kosten, met name de 'egress fees' voor dataverkeer. Voor een overheidsarchief dat 50 TB aan data moet ontsluiten voor een onderzoek, kunnen deze kosten oplopen tot duizenden euro's per maand. Dit model straft datagebruik af en creëert budgettaire onzekerheid. Een 'voorspelbaar by design'-model elimineert deze verborgen kosten volledig. Door te kiezen voor een provider die een vast bedrag per opgeslagen gigabyte rekent, zonder extra kosten voor dataverkeer of API-requests, krijgen overheidsorganisaties 100% controle over hun budget. Dit maakt een efficiëntere planning mogelijk en stimuleert het gebruik van data, in plaats van het te beperken. Een dergelijke aanpak ondersteunt een financieel gezonde hybride cloud-strategie.

Architecturale Voordelen: 'Always-Hot' voor Directe Toegang en Herstel

Traditionele cloudopslag maakt vaak gebruik van 'tiering', waarbij data wordt verplaatst naar goedkopere, tragere opslaglagen (cold storage) om kosten te besparen. In de praktijk leidt dit tot complexiteit en vertraging. Een restore-verzoek vanuit een archieflaag kan uren duren, een onacceptabele wachttijd bij een cyberincident of een urgent informatieverzoek. Een 'always-hot' architectuur, waarbij alle data direct en zonder vertraging toegankelijk is, lost dit probleem op. Deze aanpak vereenvoudigt het operationeel beheer aanzienlijk en garandeert dat hersteltijden (RTO) met meer dan 95% worden verkort. Voor back-up en disaster recovery is deze directe beschikbaarheid van cruciaal belang. Het elimineert de noodzaak voor complexe lifecycle policies en de bijbehorende risico's op menselijke fouten, wat de algehele robuustheid van de data-infrastructuur verhoogt.

Conclusie: De Weg naar een Autonome Digitale Overheid

De transitie naar een soevereine cloud is voor de Nederlandse overheid een strategische noodzaak om de controle over haar meest waardevolle bezit te waarborgen: data. De herziening van het nationale cloudbeleid in 2025 biedt een unieke kans om de afhankelijkheid van niet-EU-providers te doorbreken. Door te kiezen voor een Europese partner die datasoevereiniteit, AVG-compliance en kostentransparantie by design levert, kunnen overheidsinstanties innoveren met vertrouwen. De technologie, zoals S3-compatibele objectopslag met een 'always-hot' architectuur, is volwassen en direct inzetbaar. Het is tijd om de stap te zetten naar een werkelijk autonome en veilige digitale toekomst. Bent u klaar om de controle terug te nemen? Neem contact op met een expert om de mogelijkheden voor uw organisatie te bespreken.